HÂLD MOED!

Eénmaal per jaar doen de meeste winkeliers in Kortezwaag middels versierde etalages mee met de Winkelweek in Gorredijk. Gelukkig dat Gorredijk zit vastgeplakt aan Kortezwaag, want zo kunnen we vaker een beroep op elkaar doen. We brengen elke week trouw ons kwartje naar de Nutsspaarbank om zo eens per jaar een mooi boek voor het trouwe sparen te kunnen ontvangen en ook elke week rennen we naar Gorredijk om deel te nemen aan de gymles van “Stânfries”. Deze club is opgericht in 1885. Jaarlijks hebben we een uitvoering in Hotel Veensma (voorheen Sijtsema) en als er een turnbetoging op het sportveld is maken we eerst een optocht door het dorp met alle deelnemende gymnastiekverenigingen.

De actieve voetballers en hun supporters zijn aangewezen op de in 1920 opgerichte voetbalclub v.v.Gorredijk. Tjitse Kramer, Jaap Velde, Broer Maychrzak en Hendrik en Broer van der Vliet zijn geliefde Kortezwaagster voetballers bij v.v.Gorredijk. Omdat je pas op je twaalfde lid mag worden van v.v.Gorredijk beoefenen de meeste kinderen in Kortezwaag naast gym de korfbalsport bij O.D.K.

De muzikale talenten in Kortezwaag, die in een muziekkorps willen spelen moeten daarvoor ook naar Gorredijk om te kunnen oefenen bij Ad Altiore Concordia (A.A.C.) of Looft den Heer. Beide korpsen gaan regelmatig de straat op en vergeten daarbij ook nooit Kortezwaag aan te doen. Ook bij de Sinterklaasoptocht zorgen deze korpsen voor de vrolijke noot. Voor die vrolijke noot wordt zo nu en dan ook door een rondtrekkend draaiorgel gezorgd. Uit blijk van waardering gooien de meeste Kortezwaagsters een cent, stuiver of dubbeltje in het toegestoken koperen bakje.

Niet alleen tijdens de winkelweek, maar ook rondom Sinterklaas houden de middenstanders van Kortezwaag en Gorredijk gezamenlijke acties. De zaterdag voor Sinterklaas komen Sint en Piet met de boot “ Tjerk Hiddes” van Steffen van der Werf aan bij de hoofdbrug. Met Sint en Piet gaat het dan in optocht door de Hoofdstraat, de Nieuweweg, ’t Weike, de Langewal en het andere stuk van de Hoofdstraat naar Schansburg, waar ons een kinderfeestje wacht. Na afloop krijgen we bij de uitgang een speculaas- en taaitaaipop, die we onderweg naar huis meestal heerlijk hebben opgesmuld. Meer dan een uur voor aanvang staan we met grote drommen kinderen voor het hek bij de achteringang van Schansburg te wachten.

De Tjerk Hiddes

Een ander gezamenlijk hoogtepunt van de Gorredijksters en Kortezwaagsters is de “Gerdykstermerk”. Tweemaal per jaar wordt er op de eerste maandag in mei en de laatste maandag in oktober allerhande vee, maar hoofdzakelijk koeien, verhandeld op deze markt. Het is ’s morgens vroeg al een drukte van belang in de Hoofdstraat en beide wallen.

In de Hoofdstraat staat het vee aan palen en in hokken en op de wallen staan de kraampjes met allerhande koopwaar. Op het Marktterrein is er kermis met auto-scooter, zweef- en draaimolen, cake-walk, de steile wand met o.a. Miss Williams, spookhuis, vlooientheater en wat niet al meer. Wij zijn op de marktdagen altijd vrij van school.

Vrijwel de hele familie woont in Appelscha en daarom zijn we daar ook vaak te vinden. Ik logeer er in de schoolvakanties heel vaak. Ook gaan we wel met het hele gezin een dag op de fiets naar de familie, maar soms gaan we met de bus. Toen we net in Kortezwaag woonden gingen we met de tram. Deze tram had halteplaatsen in Lippenhuizen, Hemrik, Wijnjeterp, Donkerbroek en Oosterwolde. De bussen vertrekken, net als destijds de tram vanaf het station aan de Hoofdstraat. Vanaf het Oosterend in Kortezwaag moeten we eerst een flink eind lopen, maar we zetten onze fietsen ook wel eens neer bij kennissen vlakbij het station.

Station

Ook een evenement waar wij als Gorredijksters en Kortezwaagsters massaal voor uitlopen is de Goarretocht op een mooie zondag in juni. We melden ons ’s morgens in grote getale bij Hotel Veensma en getooid met een fietsvlaggetje met “Goarretocht” erop genieten wij van de fraaie omgeving.

Het ene jaar gaan we richting Kiekenberg, Oldeberkoop en Oranjewoud, een ander jaar richting Liphústerheide, Beetsterzwaag en Olterterp. Eén van de tochten werd ingeleid met:

Langs vaarten en rietplas
Langs bossen en heide
Langs straatweg en zandpad
Langs bouwland en weide.

Hier ben ik weer bij het huisje van mevrouw De Boer bij onze school. Links is ook een hekje en daarop zit ik tijdens mijn mijmeringen. Rechts staat het transformatiehuisje van de P.E.B..

EPILOOG

In 1315 wordt het dorp Kortezwaag nog Uraswagh genoemd. Swagh betekent laag grasland en Ura betekent kort. Utreswagh (Langezwaag) had uitgestrektere graslanden dan Uraswagh.
“Tsjerke-en-toer moat midden yn ’t doarp bliuwe” luidt een oud Fries gezegde. De oorsprong van het gezegde ligt in de Middeleeuwen en heeft te maken met het ontstaan van en de rangschikking der verkavelingen van buurtschapjes, veelal met de kerk-en-toren in een centrale positie.

De kerk van Kortezwaag ligt ver buiten het centrum, maar oorspronkelijk heeft het Middeleeuwse Mariakerkje wel te midden van de boerenplaatsjes gestaan. Na opschuiving van de kleine woonconglomeratie tussen 1200 en 1250 vanuit het gebied van de “Alde Ie” naar (het latere) Jonkersland, zal het toen nieuw gebouwde kapelletje of kerkje eerst bij benadering wel halverwege gestaan hebben tussen 5á 6 percelen ten noordoosten en 4 á 6 ten zuidwesten. Een volgende fase deed zich voor in de Dekema-tijd vanaf halverwege de 16e eeuw, toen er aan de zuidwestkant uitbreiding plaats vond. Na 1600 kwam ten noordoosten een opbloeiende veenderij, uitmondend in het buurtschapje Oosterend, naderhand onder behoor van Kortezwaag. Verschuiving van het economisch zwaartepunt doet de centraal gelegen dorpskerk aan de rand belanden.
In 1797 werd de huidige kerk gebouwd met oorspronkelijk een paard op de toren, net als in Gorredijk en Langezwaag. Ook stond er een klokkenstoel bij.
In de 18e en 19e eeuw is er veel bos in en rond Kortezwaag. Veel van de geldelijke opbrengst van het hout wordt gebruikt voor de aflossing van de kerk.
In een ver verleden was het boerendorp Kortezwaag een belangrijke dorpsgemeenschap. Gorredijk bestond nog niet en toen de naam “Gordyk” op den duur opgang begon te maken was die nieuwe woonconglomeratie eerst niet meer dan een soort uitbouw van het eeuwen oudere “Corteswagen”. De vlecke Gorredijk groeide zo snel dat het in de zestiger jaren van de 20e eeuw datzelfde Kortezwaag bij wijze van spreken van de kaart veegde. Nu leeft de naam KORTEZWAAG alleen nog voort als sportpark en sporthal ……………………!

Vaarwel, dierbaar Kortezwaag!

Binnenkort op deze site meer verhalen van Anne Veenstra over historisch Kortezwaag.