Door Anne Veenstra
In mijn vorige aflevering kwamen de kerken en scholen in Gorredijk enkele jaren na de Tweede Wereldoorlog ter sprake. De meeste kerken stonden aan de Brouwerswal en op de scholen en de Brouwerswal kom ik in deze aflevering even terug.

De Brouwerswal heeft haar naam te danken aan een brouwerij aan die wal, die ooit spiritualiën fabriceerde voor het doorgaans dorstige schippersvolkje dat voorbij kwam. Aan de Brouwerswal stond in onze jeugdjaren het pakhuis van Sietze van der Vegt en de Rooms Katholieke gemeenschap in Gorredijk en wijde omgeving liet dit pakhuis ombouwen tot kerk. Pater Lemmens was in het begin in zijn opvallende pij een “bezienswaardigheid” in Gorredijk, maar ook ds. Antuma van de Gereformeerde Kerk aan de Brouwerswal was een gesoigneerde heer. Wie meer thuis is in de geschiedenis van de kerken in Gorredijk raad ik aan hiervan eens melding te maken op deze mooie site.

In mijn vorige aflevering noemde ik de vier lagere scholen en de (M)ULO in Gorredijk/ Kortezwaag, maar er waren in de jaren vijftig meer scholen. De minst opvallende was de Gemeentelijke Handels- avondschool, waarvan Gerrit Feikema, leraar aan de ULO, de directeur was. Deze school was gevestigd in het gebouw van de ULO en de leraren hadden allen overdag een functie bij een andere onderwijsinstelling. Meneer Feikema gaf bij ons op de ULO les in Frans, Handelsrekenen en Boekhouden. Toevallig hadden wij in de derde klas alle drie vakken van hem op één dag. Tijdens de mondelinge beurten herinner ik mij een onvergetelijke uitspraak van Feikema, nadat hij op een dag een leerling de derde mondelinge beurt had gegeven. Hij maakte een aantekening in zijn scribum , zette zijn bril af en sprak de gedenkwaardige woorden: “Toon, wat zul jij vanavond lekker eten, je hebt drie één tjes (lees eenDjes) geschoten!”

De jongens bij ons op de lagere school, die niet naar de ULO wilden/mochten, bleven meestal tot en met de achtste klas op de lagere school vanwege de leerplicht. Een enkeling ging naar de ambachtsschool in Jubbega, waar je timmerman, schilder of stukadoor kon worden.

De metaalfabrieken in Gorredijk, Voltawerk en “Jo de Jong”, hadden behoefte aan geschoold personeel en op hun aandringen werd er een ambachtsschool voor metaalbewerking opgericht. Voordat die school een eigen gebouw kon betrekken werd er op verschillende locaties les gegeven, zoals op de bovenverdieping van de marechausseekazerne en in de fabriek van firma J.I. de Jong, de “kannenfabriek”.

In september 1950 was het dan zover, ik weet het nog goed als leerling van de Openbare Lagere School in Kortezwaag. We werden in de klas gewichtig, streng en dreigend toegesproken door meester Wapstra, want er moest voorbeeldig gehandeld worden. Getooid met een papieren Nederlands vlaggetje in de hand liepen we met de hoogste langs de Nijewei naar de nieuwe ambachtsschool aan de Jodocus Heringastraat.

Daar moesten we ons samen met de andere lagere scholen op eerbiedige afstand opstellen en op commando met het vlaggetje gaan zwaaien. Na lang wachten kwam het commando en daar kwam een fraaie limousine het terrein van de ambachtsschool op rijden. In een flits hebben we de passagiers van de limousine gezien: koningin Juliana en Prins Bernhard. Burgemeester Harmsma van de gemeente Opsterland stond hen bij de deur op te wachten om de opening door de koningin te aanschouwen.

Ik geloof dat jaren later het eerste kusje van mijn huidige vrouw achter diezelfde ambachtsschool , een populaire plek voor jong geliefden, meer indruk op mij heeft gemaakt.

De twee vervolgscholen zorgden ook voor nieuwe namen in het dorp. De leerlingen van de ambachtsschool, later L.T.S. (Lagere Technische School) riepen de ULO- leerlingen vaak na met “ULO –biggen” of “pennenlikkers” en de ULO –leerlingen dienden met “Ambaksels” hun repliek.
Afgedrukt is hier de voorpagina van de schoolkrant van de lagere school in Gorredijk met te herkennen namen als Hans Wiegersma, Johan Tuininga, Jan de Jong, Douwe van Dam, Marianne Bakker en Bennie Eppinga. De lagere school in Gorredijk had de titel “hogere” school verdiend, want het gebouw stak ver uit boven de andere gebouwen aan de Hoofdstraat. Ik heb me laten vertellen dat de architect van het gebouw eind 19e eeuw er rekening mee heeft gehouden dat er ook ruimte gecreëerd moest worden voor een MULO-afdeling. Die kwam er niet, maar toen personeel en leerlingen naar een nieuw gebouw verhuisden aan de Ringenoldusstjitte kwam de Landbouwhuishoudschool er in. Voordat er een huishoudschool ( “pudding- of spinazie-academie”) in Gorredijk was gingen de meisjes, die voor deze vorm van onderwijs kozen naar Heerenveen of heel soms naar Oldeberkoop. Ook waren er meisjes die hun leerplicht uitdienden op de lagere school. De huishoudschool groeide als kool en er moesten noodlokalen worden geplaatst. Tenslotte werd ook voor deze vorm van onderwijs een nieuw gebouw gerealiseerd aan de Ringenoldusstrjitte.