Door Anne Veenstra
In september 1952 wordt mijn wereldje weer een beetje groter. Op 1 april ben ik op de lagere school over gegaan (“bevorderd” stond op het rapport) naar de zevende klas (tegenwoordig zou dat groep 9(!) zijn). In het halve jaar klas 7 worden Eddy, Gerrit en ik middels bijvoorbeeld huiswerk en uitgebreid grammatica voorbereid op de ULO. De zomervakantie duurt voor ons drieën langer dan drie weken, omdat wij pas op 1 september naar het middelbaar onderwijs gaan. Eddy komt in klas 1A en Gerrit en ik in klas 1B. Daarin zitten leerlingen uit Wijnjeterp, Hemrik, Lippenhuizen, Hoornsterzwaag, Beetsterzwaag, Jubbega, Terwispel ,Tijnje, Oudehorne en uiteraard Gorredijk en Kortezwaag. Wat een nieuwe wereld zeg! Binne Eppinga, Appie Mulder, Heite Zondervan en Gerrit Postma zijn zittenblijvers en zij zijn bij wijze van spreken onze mentoren. Appie wordt met overmacht gekozen als klassenvertegenwoordiger en Heite valt op omdat zijn elleboog bij gym steeds uit de kom schiet. Ik kom naast Binne te zitten en de komische noot komt van de Bildtker Johan Antonides, zoon van de politieman in Terwispel. Elk dorp in Opsterland heeft minimaal één agent, Gorredijk wel een handvol! Gerard Brons, zoon van één van de twee bekende distelleerders in Gorredijk werd voorbereid op een toelatingsexamen voor de HBS aan het eind van het schooljaar. Meetkunde, Algebra, Frans en Duits zijn de interessante nieuwe vakken en in het begin helemaal niet moeilijk, maar spoedig kom ik er achter dat ik geen wiskundeknobbel heb. Geef mij maar “Jacques est dans le pré” en “An, auf, hinter, in, neben, über, unter,vor und zwischen”! Ook nieuw is dat we tweemaal per week gym hebben in de gymzaal en dat we op eigen houtje naar de Hoofdstraat mogen fietsen.

De fiets wordt trouwens veel intensiever gebruikt, want de afstand naar de lagere school werd altijd lopend afgelegd. Op de fiets mocht niet eens, dat was voor de leerlingen die heel ver weg woonden. Ik ging op de “Moto Bécane”, een Franse fiets die ik van Oom Henk had overgenomen, toen ik in sep- tember voor het eerst met de andere “Koartsweachsters” met de oude aktetas van Pappa achterop naar het fraaie gebouw aan de Stationsstraat ging. Achter de school is een groot grasveld en aan een zijkant een groot fietshok. Op het grasveld had ik wel eens met o.l.s. Kortezwaag een voetbalwedstrijd gespeeld tegen o.l.s.Gorredijk, maar verder was voor mij alles onbekend terrein. Van de leraren had ik meneer Bosveld wel eens meegemaakt op een paddenstoelenexcursie in Olterterp. Deze tocht werd elke herfst georganiseerd door het Humanistisch Verbond, waarvan mijn vader voorzitter was. De excursie stond altijd onder leiding van bioloog/humanist Dirk Dijkstra, leraar aan de Kweekschool te Drachten. Ik heb op die zondagochtenden veel wijsheid opgedaan!

Op bijgaande foto staan alle leerlingen, die in september 1953 in de klassen 1A en 1B zaten. Het kiekje is gemaakt in het zwembad van Dwingeloo. We waren tijdens schoolreis op de fiets op weg naar de jeugdherberg Parkhoeve in Meppel. Er waren twee leraren mee, t.w. Van der Heide en Oosterdijk en nog twee vrouwelijke begeleiders. Van deze schoolreis herinner ik me alleen dat mijn jasje in het fietsenhok van de jeugdherberg is blijven hangen en dat de vader van Sietze Oord, die chauffeur bij de CAV in Jubbega was, hem een paar dagen later weer heeft meegenomen.

Voor het eerst in mijn leven maakte ik een jongen van een ander ras mee, namelijk George van Someren, die in Indonesië was geboren en dit land min of meer moest ontvluchten. Een heel aardige jongen, net als zijn zus Coba, die een klas hoger zat. Bij de voetbalclub trof ik later “lotgenoten” van George, namelijk Frits Koomans. John van Zijll en Bennie Kahle. De eerste Indonesische vluchtelingen namen hun intrek in Hotel Veensma en ik herinner me daar nog de etensgeur die wij niet kenden. Wisten wij van nasi en bami, bij ons was het aardappelen en groente of zo nu en dan eens snert of bruine bonen!
De eerste schreden in de vrij tijd werden nu ook buiten eigen dorp gezet, want ik trok er op vrije middagen regelmatig op uit met de “Liphústers” Binne Eppinga (zoon van fietsenmaker Machiel Eppinga) en de zoon van de postkantoorhouder, Sietze Klazema. Zo leerde ik vooral de natuur aan de “Bûtewei”, de Liphüsterheide, het Alddjip en de Sweachster bossen kennen.

Op het grasveld bij school lopen alle leerlingen in groepjes de nieuwtjes of de lesstof te bespreken, onderwijl een boterham of stuk koek etend. Opvallend is het tweetal derde klassers Hielke en Maaike, die hand in hand de pauze op het grasveld doorbrengen, wat een durf zeg! In de verste hoek van het fietsenhok staan enkele vierde klas jongens een sigaret te roken, je moet maar durven! In die hoek staat ook mijn fiets en ik merk al gauw dat er daar niet alleen gerookt wordt, maar dat er ook wel eens wat vernield wordt aan een fiets. Als de rokers eens betrapt worden proberen ze het een volgende keer gewoon achter het fietsenhok!

In de tweede klas brak de studie echt los en we kregen er vakken bij als Physica, Handelsrekenen, Boekhouden en Engels. Mijn drang naar spelen, sporten en buiten zijn won het en daarom mocht ik dit jaar nog eens over doen. Van dat schooljaar herinner ik me nog de dag van de Elfstedentocht, 3 februari 1954. Er wordt na de lunchpauze iets later gebeld als normaal en als conciërge Tuttel, de voormalige bakker uit Terwispel , de bel heeft geluid en de twee deuren met een vlot gebaar openzwaait, vraagt hij om aandacht. Hij deelt mee dat meester Jeen van der Berg uit Nij Beets de Elfstedentocht in een recordtijd van 7 uur en 35 minuten heeft gewonnen. Gejuich alom!

Op deze foto staan v.l.n.r. Ekke Foppes, Hans Zwart, Toon Wever, Euwe de Jong, BenEppinga, Dirk van der Zee, \jan de Haan, Kop de Boer, Wiebren de Haan, Jacob Simons, Sietze Oord, meneer Cees Kuiken, Kerst Huisman en meneer Bertus Bootsma. In het midden v.l.n.r. Reina Kamphuis, Anneke Pultrum, Nellie Schulting, Anne Veenstra en Tjerk Veenstra. Vooraan zitten v.l.n.r. Coba de Jong, Thea Ronge, Annie Kussendrager, Imkje de Wal, Tine Geertsma en Antje Duursma. We zijn weer enkele jaren verder, want dit is de examenklas van 1957. De foto is genomen op het grasveld bij school met de zelfontspanner van Ekke Foppes. Meer dan 10 leerlingen van deze klas zijn naar de Kweekschool gegaan en onderwijzer/es geworden! Ondertussen had ik ook een horloge gekregen!
Meneer Kuiken kwam als heel jong broekie zo van Het Bildt naar onze school, maar hij verstond zijn vak goed. Meneer Bootsma had er wat meer moeite mee en hij was zo nu en dan afwezig vanwege een migraine aanval. Ik herinner me het vele strafwerk dat hij uitdeelde! Het verschil met de lagere school was dat je nooit eens een draai om je oren kreeg, maar nieuw was voor straf het domweg overschrijven van een paar bladzijden. Bij Duits kreeg je van meneer Wigle Douma enkele bladzijden uit “Neue Bahnen” als je je huiswerk niet goed had uitgevoerd en meneer Jan Sander liet je enkele grote machtsverheffingen uitrekenen!

Overigens hadden we vast wel goede leerkrachten, want in mijn vijfjarige ULO-tijd zijn er heel wat gepromoveerd naar een hogere onderwijsinstelling. Ik heb in mijn periode twee strenge doch rechtvaardige directeuren mee gemaakt, t.w. Bergmans en Grolleman. Bergmans had in zijn jeugd Engelse ziekte gehad en droeg daarom om één voet een speciale schoen. Omdat hij ook wat hinkte werd hij “Oege poat” genoemd. De heer Grolleman was naast lesgever ook een man van normen en waarden en kon daar veel tijd aan besteden. Toen hij en zijn vrouw Antje Duursma eens tegen kwa- men in het dorp en die snel fietsend netjes “Daag”” groette, wijdde hij daaraan de volgende dag een les. Hij vroeg Antje wat die moest zeggen als zij hem en zijn vrouw tegen kwam. Die zei ; “Dag meneer, dag mevrouw” . Fout! Het moest zijn “Dag mevrouw, dag meneer”. Ik organiseerde in de klas een voetbaltoto met een stuiver (5 cent) als inleg. Dat liep lekker en daarom stimuleerde ik andere scholieren middels een papiertje in de gang om ook mee te doen. Prompt volgde er een les over Monaco en de mensen die door gokschulden van de rotsen sprongen. De laatste zin van zijn verhaal was: “En dus, Anne Veenstra, wordt hier op school niet meer gegokt!”

Hij lette ook op goed taalgebruik. In de wintermaanden had ik de organisatie van de uitleenbibliotheek in de klas. Toen de leesperiode zowat ten einde liep, schreef ik op het bord: Alle bibliotheekboeken voor zaterdag a.s. meenemen. Toen de heer Grolleman dit zag staan vroeg hij streng : “ Wie heeft dit op het bord geschreven?” Toen ik de fout niet kon ontdekken stak ik aarzelend mijn vinger op. Hij keek me streng aan en zei: “Ben je nou helemaal van lotje getikt! Hoe haal je het in je hoofd je klasgenoten aan te sporen tot diefstal!” Niemand begreep de directeur en dat luchtte me op. Hij legde uit dat als het de bedoeling was dat alle boeken weer in de kast kwamen er vermeld most worden: Alle bibliotheekboeken voor zaterdag a.s. meeBRENGEN! Van meneer Jan van der Heide leerden we tijdens Duits ook liedjes als “Hoch auf dem gelben Wagen”, “Am Brunnen vor dem Tore”, “Schwarzbraun ist die Haselnuss” etc. Bij Anton Bosveld gingen we volksdansen, terwijl hij op de blokfluit “ ’t Schip moet zeilen “ speelde!

Ik heb vier gymnastiekleraren meegemaakt: Zaadstra, Bos , Homme de Boer en als invaller plaatsgenoot Auke Jongsma van gymvereniging Stânfries. Buiten schooltijd regelden Bos en De Boer ook nog wel eens wat voor ons. Bos, die ook gymleraar was in Oosterwolde organiseerde basketballwedstrijden tussen deze twee scholen en we hebben in 1954 en 1956 met de hele school, enkele uitzonderingen daargelaten, deelgenomen aan de 100 km lange schaatstocht “De Zestien Dorpentocht”. Voor deze tocht kon je in Gorredijk starten en via de Kromten ging het naar Langezwaag. Daarna werden Heerenveen, Joure, Akkrum, Grouw , Oldeboorn en Nij Beets aangedaan. Ook hadden we sportdagen met de ULO in Drachten, waar we op de fiets naar toe gingen. Trommeltje met brood en een fles sinas mee, gezellig!

Ik herinner me ook een voetbaltoernooi voor (M)ULO-scholen. Bijgaande foto is gemaakt op het toernooi in Grouw. Staande v.l.n.r. zien we Tjeerd Krist, Kees Dijkstra, Ben Eppinga, Piet Hof, Wieger Moll, Gerrit van der Duim, Jan Vonk, Wiebe Veenstra en Homme de Boer. Vooraan zitten v.l.n.r. Koop de Boer, Anne Veenstra en Dirk van der Zee. Tjeerd Krist was hier eerste klasser, maar zijn talent was al bekend. Hij werd later semi-profvoetballer bij S.C. Heerenveen. Voordat hij de ULO verliet was hij al getrouwd omdat hij in meerdere sporten goed bleek te zijn!

In zijn vrije tijd speelde Homme de Boer met nog enkele leraren in een bandje, de Jasbeskermers. Deze band heeft ook eens op een ULO-fuif gespeeld en verder herinner ik me ook nog dansavonden in De Skâns met deze dixielandband.

Op zaterdag 29 juni 1957 sloot ik in de Schouwburg te Heerenveen mijn ULO-periode af. Ik deed op die warme zomerse zaterdag, toen Prins Bernhard jarig was en de TT van Assen werd verreden, mondeling examen. In vier talen heb ik over Prins Bernhard en de TT mogen praten! Het was niet helemaal mondeling, want ik moest ook nog een cijfer voor tekenen en schrijven halen. Toen ik aan het einde van de dag met het diploma in de hand thuis kwam lagen heel veel buurtgenoten, waaronder mijn Pappa, in de Opsterlandse Compagnonsvaart te spartelen. Heel de buurt schoof ’s avonds aan toen het boomstammetje van bakker Arjen werd aangesneden. Traditiegetrouw bij verjaardagen werden er ook nu moorkoppen voor de liefhebbers geserveerd. Ook klasgenoten uit Gorredijk en Kortezwaag kwamen feliciteren.